Karbon Ayak İzi Nedir?
Birim karbondioksit cinsinden ölçülen, üretilen sera gazı miktarı açısından insan faaliyetlerinin çevreye verdiği zararın ölçüsüdür.
Karbon ayak izi iki ana başlık altında değerlendirilebilir;
- Doğrudan/birincil karbon ayak izi
- Dolaylı/ikincil karbon ayak izi.
Birincil karbon ayak izi evsel enerji tüketimi ve ulaşım (örneğin; araba ve uçak vb.) dahil olmak üzere fosil yakıtlarının yanmasından ortaya çıkan doğrudan CO2 emisyonlarının ölçüsüdür.
İkincil karbon ayak izi kullandığımız ürünlerin tüm yaşam döngüsünden bu ürünlerin imalatı ve en sonunda bozulmalarıyla ilgili olan dolaylı CO2 emisyonlarının ölçüsüdür.
Birincil Karbon Ayak İzinizi Nasıl Azaltabilirsiniz?
Yaptığımız iş veya tatil amaçlı yolculuklar, evlerimizde ki yalıtım sebebiyle oluşan enerji tüketim fazlalığı (yalıtım sorunu sebebiyle doğalgaz tüketiminin artması vb.), gereksiz yere çalıştırılan aydınlatma grupları ya da enerji verimliliği düşük cihazlarımız karbon ayak izimizin artmasına sebep olmaktadır. Bu bağlamda, hangi kalemlerde iyileştirme yapabileceğinizi günlük yaşamınız üzerinde düşünebilirsiniz.
Örneğin; bizler yaptığımız iş gereği, pandemi dönemi öncesine kadar, eğitim/denetim faaliyetlerimizi yüz yüze gereçekleştiriyorduk. İşimiz gereği de çok sık seyahat ediyorduk. Pandemi dönemi ile birlikte işlerin hızla dijital/online platformlara taşınması dahi birincil karbon ayak izinin azaltılmasına önemli bir katkı oldu.
İkincil Karbon Ayak İzinizi Nasıl Azaltabilirsiniz?
İçinde bulunduğumuz pandemi dönemiyle birlikte, sanırım bir çoğumuz için internet alışverişi vazgeçilmezler arasında yer alamaya başladı. Bir ürün satınalmaya karar verdiğiniz zaman, bu ürünlerin nerelerde üretildiğini ve üretimde hangi maddelerin kullanıldığını göz önüne alın. Üretim ya da nakliyesinde yüksek emisyona sahip olan ürünlerden mümkün olduğunca kaçının.
Örneğin;
- Şişelenmiş su tüketimi
Son araştırmalar, ülkemizde şehir yaşamının %77 oranlarına çıktığını gösteriyor. Şehirleşme ile birlikte şişelenmiş su tüketimimiz gittikçe artıyor. Bunun yanında hali hazırda ülkemizde de satışta olan ithal suların varlığını düşünürsek, uzak bir ülkeden ithal edilen suyun karbon ayak izinin ne kadar yüksek olduğunu düşünebiliriz. Suyun nakliyesinin karbon ayak izini hayal edin. Bir de buna şişeleme ve/veya geridönüşümden kaynaklanan emisyonları eklediğimizde, tüketim tercihlerimizde bilinçli olmamız, en azından yerel su tüketimi yapmamız ikincil karbon ayak izimizi azaltmaya yardımcı olacaktır.
- Uzak mesafelerden gelen yiyecek ve içecekler
Marketlerde alışveriş yaptığınızda lütfen etiketlerine dikkat edin. Yurt dışından gelen, aslında ülkemizde mevsimi itibariyle bulunması mümkün olmayan meyve/sebzeler karbon ayak izimizin artmasına sebep olmakta.
- Uzak ülkelerden gelen kıyafetler
Alım yapmadan önce, üretici ülkeleri kontrol edin. Çok uzak lokasyonlardan gelen kıyafetler ikincil karbon ayak izimizin artmasına sebep olmakta.
İklim Değişikliğinin Etkileri
Karbon ayak izimizin artmasının en önemli etkilerinden biri de küresel ısınma ve iklim değişiklikleri. Son yıllarda iklim değişikliğinin etikilerini ülkemizin çeşitli bölgelerinde de maalesef yakından gözlemliyoruz.
İklim değişikliğinin etkileri arasında
• Tatlı su kaynaklarının azalması
• Gıda üretimi koşullarındaki genel değişiklikler ve
• Seller, fırtınalar, sıcak hava dalgaları ve kuraklık nedeniyle ölümlerde yaşanacak artışlar sayılabilir.
Karbon Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?
Karbon ayak izi, bir kişinin 1 yılda doğaya salınmasına vesile olduğu toplam karbondioksit miktarının ölçülmesi ile hesaplanır.
Genelde birincil karbon ayak izi hesabında;
• Araba ile kaç km yol gidildiği?
• Yılda keç kez uçak yolculuğu yapıldığı?
• Ev ısıtması için kullanılan enerji miktarı?
• Evde kaç kişi yaşandığı gibi değişkenler dikkate alınmaktadır.
Karbondioksit Salınım Miktarları
Elektrik …… kWs x 0,623 kg CO2
Doğalgaz …… kWs x 0,215 kg CO2
Benzin …… litre x 2,900 kg CO2
Mazot …… litre x 3,000 kg CO2
Tren …… km x 0,062 kg CO2
Uçak …… saat x 182 kg CO2
İkincil karbon ayak izi hesabında ise;
• İthal ürün tüketimi
• Çöp üretimi
• Metal veya PVC ürün kullanımı gibi parametreler dikkate alınır.
Kurumsal Karbon Ayak İzi
Kurumsal karbon ayak izi hesaplamalarında ise detaylı incelemeler yapılmalıdır.
Üretim birimlerindeki her türlü teçhizatın (eski, kullanım ömrü dolmakta olan cihazların karbon salınımına olmusuz etkisi vardır) ortaya çıkardığı karbon salınımlarından, lojistik desteğe kadar tüm departmanların yaptığı karbon salınımı, kurumun geri dönüşüme verdiği önem hesaba katılmalıdır.
Karbon Ayak İzi Ölçümlerinde Kullanılan Standartlar:
• ISO 14064 Sera gazları (GHG) Protokol Standartları
• PAS 2050
• ISO 14067: 2018 Sera gazları- Ürünlerin karbon ayak izi standardı
Bu standartların Kurulması ve Uygulanmasında Kullanılacak Dijital Yönetim Sistemi:
• Mflow Dijital Yönetim Sistemi
