GIDA, KOZMETİK, AMBALAJ İŞLETMELEİRNDE TEMİZLİK VE SANİTASYON PLANINDA NELER OLMALI?
Ürünün güvenli üretilmesinden sorumlu bir işletmeniz var ise örneğin gıda, kozmetik, gıda ve kozmetik sektörüne ambalaj sağlayan bir ambalaj üreticisi iseniz temizlik ve sanitasyon işletmeniz için önemli bir ön koşul programıdır.
İşletme içerisinde temizlik ve sanitasyonu temizlik planları ile yönetirsiniz. Etkin bir temizlik planı oluşturmak için temizlik planınızın için de hangi başlıklar yer almalıdır:
1. Temizlik Yapılacak Alan ve Ekipman: Temizlik yapılacak alanın neresi olduğu ve bu alandaki temizlenecek ekipmanı tanımlamalısınız.
Temizlik yapılacak alanı tanımlarken patojen çevresel izleme planınızı oluştururken sıklıkla kullandığınız bölgelere ayırma metodu temizlik alanlarını belirlerken de çok işinize yarayacak bir metottur. Sahanızı dört bölgeye ayırabilirsiniz.
Bölge-1: Ürün ile direk temas eden alanlar. Örneğin ekipmanlar, personel eli, tezgahlar, bantlar vb.
Bölge-2: Ürüne yakın ve çapraz bulaşı riski oluşturan ama direk ürünle temas etmeyen alanlar. Örneğin ekipmanın dışı, soğutucular vb.
Bölge-3: Üretim alanında ki ürüne uzak diğer bulaşı noktaları. Örneğin zeminler, duvarlar, giderler vb.
Bölge-4: Üretim alanı dışında, üretime bulaşı yaratabilecek diğer bulaşı noktaları. Örneğin soyunma odaları, yemekhane, çamaşırhane, depolar, sevkiyat alanları vb.
2. Temizlenecek Ekipmanın Özelliği: Temizliği yapılacak ekipmanın tasarımı da temizlik metodu belirlenmesi için gerekli adımlardan biridir. Ekipmanın temizlik için sökülüp sökülmeyeceğine karar verilmelidir. Temizlik için herhangi bir ekipmanın sökülmesi ya da büyük bir ekipman içine girilmesi gerektiğinde bu durumlar uygun şekilde planlanmalıdır ve mümkün ise planlama üretim olmadığı zamana denk getirilmelidir. Ekipman içine girilecekse, temizlik bakım personeli eşliğinde yapılacaktır. Ekipmanın demonte edilmesi için bakım ekibi gerekli ise de temizlik öncesi bakım ekibi saha da olmalıdır.
3. Temizlik Metodu: Etkin bir temizlik ve sanitasyon gerçekleştirmek için öncelikle temizlik metodunuzu doğru şekilde belirlemeniz gerekir. Temizlik metodu belirlerken takip etmeniz gerekli altı temel adım bulunmaktadır. Bu altı adımın detayını için “Gıda İşletmelerinde Temizlik Metodu Nasıl Belirlenir?” yazımızda bulabilir, yazıya aşağıdaki linkten ulaşabilirsiniz.
https://mflow.app/blog/gida/gida-kozmetik-ve-ambalaj-isletmelerinde-temizlik-metodu-nasil-belirlenir
4.Temizlik Sıklığı: Belirlenen alan ve ekipman için en doğru temizlik sıklığı ne olmalıdır. Bunu sektörel tecrübelerinizden faydalanarak sizin de belirlemeniz mümkündür. Fakat bu sıklığı belirlemek için GFSI onaylı standartların istediği şekilde temizlik sıklığı risk analizi yapmanız da etkin bir yöntem olacaktır. Temizlik sıklığı risk analizini nasıl yapmalıyım diye merak edenler konunun detayını “Temizlik ve Sanitasyon Planı ve Risk Analizi” yazımızda bulabilir, yazıya aşağıdaki linkten ulaşabilirler.
https://mflow.app/blog/dokumanlar/temizlik-ve-sanitasyon-plani-ve-risk-analizi
5.Temizlik Sorumlusu: Temizliği yapacak bir ekip kurmalı, mümkünse bu ekibi sadece temizliğe dedike etmelisiniz. Böylece temizlik ekibin her zaman ilk işi olur.
Temizlik yapılacak alan ve ekipmanları bu ekip içerisinde dağıtmalısınız. Bu dağıtımı yaparken temizlik sürelerini dikkate almalısınız. Temizliği yapacak ekibe etkin bir eğitim vermeli, eğitimde temizleyeceği alan, kullanacağı kimyasallar, kimyasal konsantrasyonu, temizlik metodu, temizlik ekipmanı vb. konularında donanımlı hale gelmelerini sağlamalısınız. Bu eğitimi belirleyeceğiniz sıklıkta tekrarlamalısınız. Dedike bir temizlik ekibiniz yok ve ekiptekilerin değişim hızı yok yüksek ise eğitimin sıklığını da ona göre değiştirip artırmanız gerekir.
6. Temizlik Doğrulama Metodu ve Sorumlusu: Temizlik doğrulama sorumlusu, temizliğin etkin yapılıp, yapılmadığını kontrol eden kişidir. Temizlik doğrulamasının ilgili alan için nasıl yapılması gerektiği konusunda eğitimli olacak ve asgari olarak doğrulamayı gözle kontrol şeklinde yapacaktır. Temizlik doğrulama metodu ayrıca planda dokümante edilecektir.
Temizlik sorumlusu ve temizlik doğrulama sorumlusu nasıl belirlenmeli sorusunun cevabı için “Gıda, Kozmetik ve Ambalaj İşletmelerinde Temizlik Ekibi Nasıl Oluşturulmalıdır?” yazımızı okuyabilir, yazının linkine aşağıda ulaşabilirsiniz
7.Kullanılacak Temizlik Kimyasalları ve Konsantrasyonu: Kullanılacak kimyasalların özellikleri üreticilerinden MSDS ’ler ile alınmalı, konsantrasyonu da temizlik personelinin rahatlıkla anlayacağı şekilde belirlenmelidir. Örneğin 10 litre suya %5 oranında kimyasal katılacak şeklinde anlatmak yerine, önce bir kova alıp bu kovada 10 litreye denk gelen kısmı işaretleyip sonra da kimyasal için aynı ölçü metodunu uygulayıp, temizlik personeline suyu bu kovada işaretli yere kadar doldur, içine de bir kapak kimyasal koy demeniz işi yapanın hayatını kolaylaştıracaktır. Aynı zamanda temizlik etkinliğinizi artıracaktır.
8.Kullanılacak Temizlik Ekipmanı: Temizleyeceğiniz alana uygun boyutta ve etkin temizliği sağlayacak temizlik ekipmanları kullanmalısınız. Temizlik ekipmanı Hijyenik dizayna sahip ve kullanıma uygun olmalı, kullanım alanına göre tanımlanmalı (ör. Renk kodlu ya da etiketli), bulaşmayı önleyecek şekilde temizlenmeli ve depolanmalıdır.
9. Temizlik Kayıtları: Temizliğin etkinliğini kontrol etmek ve temizliğin sürekliliğini sağlamak için zamanında ve eksiksiz tutulmuş temizlik kayıtlarına ihtiyaç bulunmaktadır.
Etkin bir temizlik planı oluşturmak ve onu sürdürülebilir kılmak için temizlik planlarınızı Mflow dijital doküman yönetimi uygulamasında hazırlayıp, kontrol edip, dağıtarak hem doküman yönetimini kolaylaştırılır hem de dokümanı bir eğitim materyali olarak da kullanılabilirsiniz.
Yapılan temizlikler, sistemin sürdürebilirliği ve kanıtlabilirliği açısından kayıt altına alınmalıdır. Temizlik kayıtlarının Mflow kayıtlar uygulaması ile dijital olarak tutulması sistemin sürdürülebilirliğine ve kontrolüne pozitif bir değer katar.
Hazırlayan:
Sibel Taşhan Yurtseven
Kaynaklar:
https://safefood360.com/resources/Validation-of-Cleaning-Programs.pdf
Nedlands/ Environmental Health/ Information Sheet/ nedlands.wa.gov.au
Codex Alimentarius İyi Hijyen Uygulamaları Rehberi
BRCGS Food Version_8 Standardı
IFS Food Version_7 Standardı
FSSC 22000 Versiyon 5.1 Standardı
ISO 22000:2018 Standardı
